POČECI KONSTITUCIONALIZACIJE SUDSKE NEZAVISNOSTI U KONTEKSTU PRAVNE EVROPEIZACIJE NOVOVJEKOVNE SRBIJE

Apstrakt

Rad pod navedenim naslovom predstavlja, ne samo kritičko sagledavanje srpske ustavnopravne prošlosti, nego i svojevrsno kazivanje o sadašnjosti, pa i o perspektivama budućeg pravnog razvoja. Autor, naime, polazi od stava ustavnopravne nauke po kojem ustavni model savremene Srbije treba nužno počivati na ustavnom identitetu kao spoju opštih ustavnih načela i nacionalnih ustavnih vrijednosti. Stoga, vraćanje samim počecima konstitucionalizacije sudske nezavisnosti kao ključne institucionalne garancije pravne države, odnosno vladavine prava, ima za cilj da se sopstveno istorijsko iskustvo stavi u funkciju iznalaženja najboljih ustavnih rješenja primjerenih današnjem vremenu. Devetnaestovjekovna Srbija je svoju državnost obnavljala s pogledom na evropske uzore. S obzirom da je u novovjekovnoj ustavnopravnoj teoriji, a zatim i u ustavnoj praksi modernih evropskih država, iskazano visoko vrednovanje sudske nezavisnosti kao conditio sine qua non pravne države, to je početak konstitucionalizma u Srbiji obilježen nastojanjem da se sudskoj nezavisnosti pruže adekvatni ustavni mehanizmi zaštite. Kritičkim osvrtom na obim i sadržinu formalnih mehanizama zaštite sudske nezavisnosti, sadržanim u Sretenjskom i tzv. Turskom ustavu, autor nastoji preispitati dosadašnje ocjene istih. Pritom je svjestan činjenice da su ustavna jemstva sudske nezavisnosti prvi, premda nužan, korak na tom putu. Da bi poredak efektivno funkcionisao shodno standardima pravne države, neophodno je raspolagati sa odgovarajućim društvenim ambijentom u kojem će se nezavisnost sudova razvijati i štititi, a koji podrazumijeva, prije svega, izgrađenu socijalnu i pravnu svijest, te političku i pravnu kulturu, uopšte.